Opbrengsten:

Op de vraag aan de wijkdocenten van de HAN en de betrokken docent van de Radboud Universiteit: ‘Wat vind je van het traject dat we vanaf september samen hebben doorlopen en mijn bijdrage hierin?’, de volgende antwoorden:

Beste Debora,

Hierbij mijn feedback:

Gelijk aan het begin van de les zag ik dat je een goede begrip hebt van didactiek op zowel inhoud (kunsteducatie) en in relatie tot de studentengroep als geheel. Je gaf de groep informatie over de inhoud en verloop van de les en het belang van de kunst als welzijnsbevorderende instrument. Je had talrijke concrete voorbeelden, die ook voor mij ‘eyeopening’ is en ook in relatie tot de projectopdrachten. Het is een prettig werkklimaat en je bent zeer toegankelijk. Theorie werd goed uitgelegd en regelmatig een koppeling met de praktijk (met voorbeelden) was zeer interessant.

Je toont interesse in de studenten, luistert aandachtig wat ze te zeggen hebben, vraagt door, neemt hun antwoorden serieus waardoor studenten een actievere rol kregen, alle studenten werden gestimuleerd om de vertaalslag te maken naar hun project en niet zonder resultaat.

Je hebt altijd een zorgvuldige voorbereiding en presentatie. Vind je aanwezigheid plezierig en verrijkend voor onze Sparkcentre en vooral leuk om te zien hoe jij de studenten activeert en zelf vernieuwend bent en open staat voor andere ideeën en perspectieven.

Groet, Nabila

‘Je bent inspirerend, geeft nieuwe invalshoeken, legt verbinding met oeroude kennis in onszelf maar brengt dit in een fris nieuw licht, je laat ons beleven, maar zet ons ook aan het werk, onze lichaam en onze geest, om die verbinding als eerste persoonlijk te ontdekken en dan laat je ons de transfer maken “wat betekent dit nou voor de mensen die je wilt gaan ondersteunen?” Ik ervaar jouw bijdrage als meerdimensionaal. We leren door jou op een leuke manier, wat je kunt herkennen aan de twinkelende ogen, de aandacht met hoe we naar je luisteren en de diepzinnige gesprekken naar aanleiding van de opdrachten die je aan ons stelt. 

Met vriendelijke groet,
Linda Kamola 
Docente Social Work Deeltijd

Dag Debora,

Tuurlijk wil ik antwoord geven op je mail ;):

Ik heb natuurlijk het afgelopen semester regelmatig met je samengewerkt en ik denk dat ik een hele diverse manier heb gezien van begeleiding door alle verschillende partijen. Wijkdocenten zullen meer inhoudelijk op de projecten sturen met af en toe wat uitstapjes naar samenwerking (afhankelijk van de locatie waar dit meer gebeurt). Ik zelf heb de studenten zo begeleid dat ze uiteindelijk hun verslag voor de universiteit kunnen schrijven, maar ook af en toe met een uitstapjes naar samenwerken of, zoals we laatst samen deden, vanuit narratief onderzoek. Ik denk dat je met de kunst-educatieve interventies precies in het gat springt dat nu nog in meer of mindere mate bestaat (wederom afhankelijk van de locatie). We waren er al uit dat samenwerking niet vanzelf plaatsvindt. Ik  zie de kunst educatieve interventies dan ook als een katalysator voor anders nadenken en bewust stilstaan bij jezelf in de samenwerking. Ik vind het hierdoor heel prettig om samen te werken en ik denk dat het heel belangrijk is echt tijd vrij te maken voor kunst educatieve interventies binnen een interdisciplinair en multi level samenwerkingsverband. 

Met vriendelijke groet,

Timothy Stift MSc, community builder Ieder Talent Telt | Docent, Radboud Universiteit, Pedagogische Wetenschappen & Onderwijswetenschappen.

Debora,
Ik geef je nog even feedback op de onderstaande vraag van jou:
Je bijdrage in sparkcenter spijkerkwartier heb ik erg gewaardeerd en waardeer ik nog steeds. Voor studenten van GGM was het op 2 manieren van betekenis:

1: Enerzijds heb je door je creative lesvormen een bijdrage geleverd in de persoonlijke en professionele ontwikkeling van de studenten. Doordat ze m.b.v. kunstvormen zichzelf beter leerde kennen en konden ontwikkelen. Ook in de samenwerking in een groepje. (Voorbeeld guess who is coming to table, waarbij studenten met elkaar deelden wie voor hen van betekenis is geweest in hun leven, of de dansoefening waarbij studenten elkaar moeten volgen)

2: Anderzijds heb je studenten middelen en methodieken meegegeven op grond waarvan ze op een andere manier (dan vanuit zorg en welzijn) met hun doelgroep konden samenwerken. (Voorbeeld: talenten jacht met spijkerouderen (ipv zorgaanbod) of patchwork project met de ouderen)
Ondertussen levert het mij als ‘health’ docent echt veel inspiratie en tools op die ik meeneem in mijn contacten met studenten in wat voor setting dan ook. Ik heb echt geleerd de enorme betekenis van kunst t.b.v. gezondheid en welzijn. Dank daarvoor!!

Met groet, Gertrude

Gertrude Kuyvenhoven, MSc – lecturer Public Health – Department of Nursing – Faculty of Health and Social Studies – HAN University of Applied Sciences -Kapittelweg 33 – 6525 EN – Nijmegen – The Netherlands – 00 31 6 10557989 – Gertrude.kuyvenhoven@han.nl – www.hanhealth.nl  

Dag Debora,

Je vraagt hoe ik jouw bijdrage beleef, dan zou ik willen reageren met 3 woorden: waardevol (zowel je inbreng maar ook als persoon), aanvullend (andere kijk, hierdoor wordt het geheel nog meer interprofessioneel), waarderend met interesse en respect voor de ander (zegt iets over hoe jij als persoon bijdraagt, op welke manier je dat doet).

Groet, Anoeska Nas

René Donders, docent aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen en expert op het gebied van kunsteducatie, Bildung en programma’s gericht op persoonlijk ontwikkeling, wees mij op de tool ‘Ontwerpprincipes voor breed ondernemerschapsonderwijs’. Deze tool is ontwikkeld naar aanleiding van een onderzoek door Wageningen University and Research, Universiteit Utrecht en Expertise Centrum Beroepsonderwijs. In de samenvatting van dit onderzoek lees ik het volgende:

“Ondernemerschapsonderwijs is in het afgelopen decennium enorm gegroeid met steeds meer aandacht voor breed ondernemerschap: “inhoud, methoden en activiteiten die bijdragen aan de ontwikkeling van motivatie, ervaringen en uiteindelijke competenties om ondernemend te kunnen handelen en te participeren in waarde-creatie processen” (Moberg et al., 2014, p.14). ‘Sense of initiative and entrepreneurship’ is door de Europese Commissie benoemd als één van de acht sleutelcompetenties voor levenslang leren en breed ondernemerschapsonderwijs is, daarbij aansluitend, betekenisvol en aantrekkelijk onderwijs waar idealiter alle leerlingen, op alle onderwijsniveaus, mee in aanraking komen. Dit is hard nodig, gegeven de snel veranderende maatschappij waarin steeds meer van mensen wordt verwacht dat zij hun bijdrage leveren aan het proactief aanpakken van grote, urgente kwesties zoals klimaatverandering en robotisering. Het onderwijs is de uitgelezen plek om leerlingen en studenten te stimuleren ondernemend te zijn, hetzij als ondernemer of als ondernemende werknemer van de toekomst.” 

(Bron: https://www.uu.nl/sites/default/files/analyse_breed_ondernemerschap.pdf)

Verder op in de samenvatting lees ik:

“Leertheorieën relevant voor ondernemerschapsonderwijs en waardecreatie theorieën helpen ons om grip te krijgen op hoe ondernemers dit ondernemende proces aanpakken, oftewel wat “de ondernemende mind-set” is. Deze theoretische inzichten leren ons dat er ruimte dient te zijn voor leren door te doen in onzekere en ambigue situaties, reflecteren, en afwisselend te werken vanuit vooraf gedefinieerde doelen (causation) en vanuit je eigen resources (wie ben ik? Wie ken ik? Wat kan ik? effectuation). Wat betreft het hoe-vraagstuk zijn er relatief weinig studies gepubliceerd die hier expliciet op ingaan. De studies die gepubliceerd zijn focussen met name op het hoger onderwijs en op transmissiegericht, passief onderwijs over het toepassen van management, bedrijfs- en ondernemerschapstheorieën, wat nietaansluit bij de brede definitie van ondernemerschap. Breed ondernemerschapsonderwijs, waarin het ondernemende proces en waarde-creatie centraal staan, vraagt juist om onderwijs door en voor ondernemerschap: er zijn voorzichtige aanwijzingen dat meer activerend ondernemerschapsonderwijs leidt tot het stimuleren van ondernemend gedrag bij leerlingen van verschillende leeftijden. Dit vraagt om onderwijs waarin de lerende het ondernemende proces kan doorlopen, ondernemende ervaring op kan doen, en zodoende bepaalde competenties kan ontwikkelen –welke niet altijd vooraf gedefinieerd kunnen worden en kunnen verschillen per lerende. Hierbij is ruimte voor leerverrassingen wenselijk. Leerverrassingen die ontstaan door het onzekere, ambigue maar creatieve en interactieve ondernemerschapsspel. In deze context is expliciete aandacht nodig voor de coachende rol van de docent en innovatieve assessments.” 

(Bron: https://www.uu.nl/sites/default/files/analyse_breed_ondernemerschap.pdf)

“Ondernemerschap wordt steeds meer gezien als een van de kerncompetenties; belangrijk voor iedere burger in de samenleving. Hierbij gaat het niet alleen om het opstarten van een eigen bedrijf. Het gaat om ondernemendheid: het zien en benutten van kansen en het kunnen en durven omzetten van ideeën in acties die leiden tot een nieuw product, dienst, project of activiteit die van waarde is voor anderen. Dit noemen we ook wel ‘breed ondernemerschap’. Steeds meer opleidingen besteden aandacht aan ondernemerschapsonderwijs en ook onderzoek naar wat effectief ondernemerschapsonderwijs is, neemt toe. Maar hoe ziet effectief onderwijs voor breed ondernemerschap eruit?”

(Bron: https://www.nro.nl/hoe-ziet-effectief-onderwijs-voor-breed-ondernemerschap-eruit/)


In dit schema vormen de zogenaamde ‘soft skills’ de basis van het onderwijs en is daarom gericht op persoonsvorming. Kunsteducatie leent zich uitstekend om deze persoonsvorming te ontwikkelen. 

René Donders is ook de initiator van Stichting RAM, die zich tot doel heeft gesteld:

“Het is daarom dat Stichting RAM zich wil inzetten voor de integratie van kunst en kunsteducatie binnen diverse onderwijscontexten met als doel subjectvorming (Bildung) op gang brengen en duurzaam in beweging laten zijn.

Stichting RAM is van mening dat deze integratie van Kunst en kunsteducatie binnen diverse onderwijscontexten vanuit een uitgangspunt van autonomie moet worden benaderd en vanuit de definitie van de Artist Educator zoals die wordt gehanteerd door de internationale master van Artez iMAE als ‘agent of change’ (“Master Artist Eductor”, z.d.) en de differentiatie die Tobias Frenssen (2014) daarin aanbrengt: De mixofiel, de verbindingskunstenaar en de reisgezel.”

(Bron: Doel stichting RAM, 2019)

Samen met oa Stichting RAM kan ik mijn ervaring en wat ik het afgelopen jaar geleerd heb verder vormgeven en uitwerken. Het model voor ondernemerschapsonderwijs vormt een heldere onderlegger en maakt duidelijk wat de waarde en het belang is van kunsteducatie. In de drie basisprincipes zijn aspecten van kunsteducatie onder te brengen en bieden ruimte om dit op verschillende manieren vorm te geven:

  1. Het doorlopen van het ondernemende proces van 1) kansen creëren; 2) kansen evalueren en3) in actie komen, niet perse in lineaire volgorde;
  2. Een authentieke taak met meerdere oplossingen
  3. Maken van een artifact dat waarde heeft voor een ander.

Aan het eind van de periode dat ik mijn vrije studieruimte vormgaf, leerde ik over dit model en is de samenwerking met Stichting RAM tot stand gekomen. 

Bij de Sparkcenters in het Spijkerkwartier en Presikhaaf is de behoefte ontstaan om kunst en cultuur een nadrukkelijkere plek te geven. Daarbij kunnen aanvragen worden gedaan bij de Sparkcentra voor interprofessionele onderzoeksprojecten, bij het Spijkerkwartier willen ze hier een aanvraag voor indienen. Kunst en creativiteit als uitgangspunt voor verbinding in de wijk en in de samenwerking met de verschillende kennisinstellingen. Daar gaan we in de komende tijd naar kijken.

Het vormgeven van de vrije studieruimte loopt op het eind, dat betekent geenszins dat mijn eigen leerproces aan een eind is gekomen. Ik ga zeer geïnspireerd verder en heb in deze periode een basis gelegd voor een aantal samenwerkingen die naar verwachting vervolgd zullen worden.

Bronnen, inspiratie en aanverwante activiteiten en workshops:

Onderwijs in tijden van Corona (experiment):

Presentatie Iktoon, beschreven in het blog ‘De verbindende werking van Kunst’ oktober 2019

Bildung avond ‘Liefde en de Dood’, beschreven in het blog ‘Op gewijde grond’ oktober 2019

School of Creativity van HAN, bijeenkomst en symposium op 15-1-2020 & 4-2-2020

Workshop bijgewoond over narratief onderzoek instructie op 19-2-2020

Narratief onderzoek workshop met pw studenten op 5 maart 2020

Inspiratiesessie gegeven ArtEZ op 18 december 2019

Gastles bij de module Kunstcoördinatie bij Fontys Hogeschool voor de kunsten op 5 maart 2020

Workshop ‘Sustainable growth through the arts’ voor jaarlijks SOCIOS-congres over ‘Sustainable development’ georganiseerd door de studieverenigingen Umoja (Culturele Antropologie & Ontwikkelingsstudies) Nijmegen en Studievereniging Ipso Facto uit Wageningen.  13 maart 2020 afgelast vanwege Corona

Pinterest pagina, hier plaatst ik doorlopend inspiratie, neem gerust een kijkje.

Gevoerde gesprekken en samenwerking, veel dank aan deze personen: 

Nabela Zinad

Linda Kamola

Gertrude Kruyvenhoven

Kirsten Braamhaar

Anoeska Nas

Timothy Stift

Miriam Jager

Joop Berding

Jan Bransen

Erik Jansen

Pieter van Leeuwen

René Donders & Stichting RAM

Aangeschafte literatuur:

‘Education for Socially Engaged Art’ van Pablo Helguera

‘Relational Aesthetics’ van Nicolas Bourriaud