Kunst is Educatie
Of je nu naar kunst kijkt of het maakt, in beide gevallen wordt een zelfsturend proces aangezet dat je inzichten geeft over jezelf, je omgeving, de ander. Dit is een oneindige wisselwerking waarin je steeds verschillende rollen inneemt en vanuit verschillende perspectieven (maker en kijker) kan leren. Deze manier van leren vindt overal plaats, kunst is tenslotte overal. Kunst is daarom voor mij onlosmakelijk met onze samenleving verbonden en zijn we allemaal met en naar elkaar verantwoordelijk voor ons leerproces hierin, dat we overal samen vormgeven.
Kunst is Educatie = Samenleven en Leren.
Ik ben Debora Heijne en ik ben mijn eigen muze. Persoonlijke gebeurtenissen en fascinaties zijn het uitgangspunt voor mijn maakprocessen. Hieruit ontstaan thema’s die ik wil verdiepen en vormgeven. Leren ontstaat op deze manier op verschillende niveaus op een vanzelfsprekende manier en ervaar ik als zeer verrijkend.
De master kunsteducatie heeft mij de gelegenheid geboden om te onderzoeken of en hoe dit proces bij anderen werkt en hoe ik, daar als kunsteducator van betekenis in kan zijn.
Ik werk als zelfstandig kunsteducator bij de Hogeschool Arnhem Nijmegen, ArtEZ, Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Verder ben ik als maker voortdurend in beweging, letterlijk en figuurlijk. Ik maak dans, maar afhankelijk van mijn behoefte wat ik de wereld wil inbrengen, kies ik mijn materiaal.
Kunstzinnige uitingen helpen bij het verwerken van groot en klein leed en maken verbinding, zowel in individuele als collectieve relaties. We weten dit allemaal, toch is het in onze westerse samenleving niet gebruikelijk om kunsteducatie in het hele onderwijsveld te borgen, zodat het mogelijk wordt om mensen de exploratie ruimte te bieden hoe dit bij jou als persoon een passende vorm kan krijgen en bij kan dragen aan jouw persoonlijke ontwikkeling.
Tijdens mijn onderzoek voor de master kunsteducatie naar de relatie tussen kunst en (mentale) gezondheid, kreeg ik vaak te horen dat het onderzoek meer over vak therapie zou gaan dan over kunsteducatie. Dat vind ik vreemd, want de oorsprong voor veel kunst ligt in een heftige gebeurtenis. Geprezen zijn zij die dit als vanzelf kunnen aangrijpen, vastpakken en vormgeven en de wereld zo weer een beetje mooier en troostrijker maken. Het goede nieuws is, dat je dit kan leren, ook als dit niet een vanzelfsprekendheid voor je is.
Want, kunst ís educatie:
Als je al op jonge leeftijd wordt aangemoedigd de thema’s die voor jou belangrijk zijn, als een belangrijke bron te zien voor je artistieke maakproces, ervaar je dat je eigen leven en behoeften het centrale middelpunt zijn om je leerproces vorm te geven en te ontwikkelen. Dit is bemoedigend en motiverend. Het interessante van ieders leven is dat het volop in beweging is en daardoor doorlopend uitgangspunten biedt om vorm te geven. Het lijkt me raadzaam om van tijd tot tijd verdieping te creëren. Dit doe je door je product en proces met anderen te delen en te horen wat het bij de ander losmaakt. Zo vind je onderbouwing en mogelijk weer nieuwe inzichten vanuit externe bronnen.
Meebewegen om bij jezelf te blijven
Dit besef kwam voor mij heel duidelijk aan de oppervlakte tijdens mijn borstkankerbehandelingen. Ik kijk terug op een verrijkende periode in mijn leven. Dat ik dit zo ervaar, heeft alles te maken met het feit dat we vanaf de tweede dag dat we wisten dat ik borstkanker had, wij (mijn man en ik) besloten om het hele traject fotografisch vast te leggen. Naast alle onzekere en angstige gevoelens die op dat moment natuurlijk nog overheersten, werd ik ook meteen blij van dit idee. Daarnaast besloot ik in overleg met de dansers door te gaan met de repetities voor de dans die we aan het maken waren. Het thema van de dans bewoog organisch mee naar de thema’s die in mijn leven groots aanwezig waren, zoals overgave, herhaling en vertraging.
In deze twee kunstvormen vond ik de ruimte om samen met anderen deze gebeurtenis in mijn leven vorm te geven. Zo bleef ik in contact met mezelf en mijn omgeving. Ik kon leren samen en door mijn dansers, zij met en door mij.
De verwerking begon zo al aan het begin van het hele traject. Dit inzicht kwam heel recent, toen een student van de school voor journalistiek in Utrecht mij interviewde in het kader van oktober borstkankermaand. Zij concludeerde, toen ik haar mijn verhaal vertelde, dat het vormgeven en zo de mogelijkheid ontstond mijn verhaal te delen, meteen bijdraagt, al aan het begin van een intense periode, om deze gebeurtenissen te verwerken.
In plaats van te verkrampen, kan je door mee te bewegen met de nieuwe werkelijkheid en dit kunstzinnig te gaan vormgeven, inzichten toelaten die zorgen een nieuwe kennismaking met jezelf.
Wat ik ook bijzonder, inspirerend en bemoedigend vind, en mijn stelling ‘kunst is educatie’ onderbouwt, dat voor andere mensen de serie Touched ook van betekenis is. Het blijkt een manier te zijn om aan de hand van de foto’s het gesprek over borstkanker makkelijker aan te gaan en zo jouw verhaal te delen met de ander.
De dansperformance, Funny Feeling, is abstracter van vorm, hieruit ontstaan vaak gesprekken vanuit een meer universeler perspectief ten aan zien van rouw en verlies.
Verandering versus verrijking
Even terug naar kunst is educatie en waarom dit in mijn ogen geen therapie is:
Leren is leuk als je beseft dat het een proces is dat je zelf je leven lang kan vormgeven op jouw manier met de gebeurtenissen in jouw leven als centraal uitgangspunt. Door kunstzinnige werkvormen in te zetten tijdens dit (maak) proces, word je de mogelijkheid geboden te experimenteren op jouw manier. Essentiële eigenschappen zoals empathie, veerkracht en wisselen van perspectief worden ontwikkeld. Omdat tijdens het delen van de resultaten en de maakprocessen, zal blijken dat ieder een ander verhaal heeft en hier een eigen kunstzinnige vorm voor heeft gevonden om dit te communiceren.
Tenslotte is kunst daarvoor bedoelt: de andere blik op een thema om zo bij elkaar de horizon te verbreden. Elk mens verdient de kans dit vermogen te ontwikkelen en in te zetten omdat goed of fout hier niet bestaat.
Waar therapie over gedragsverandering gaat, gaat het hier om gedrags- en persoonsverrijking.
Allemaal je eigen muze
Iemands muze zijn sprak altijd erg tot mijn verbeelding. Ik vond het een romantisch beeld. Gaandeweg realiseerde ik mij dat het mij helemaal niet past, het is een nogal passief bestaan. En waarom zou je iemand ánders inspireren met je aanwezigheid, gedachten, observaties, de schoonheid en de eigenheid hiervan? Laat dit juist het vertrekpunt zijn voor je eigen maakproces.
Het ont-dekken van je eigen muze staat centraal in mijn werk als kunsteducator met jongvolwassenen bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten, Hogeschool Arnhem Nijmegen en ArtEZ. Vanuit verschillende perspectieven, met verschillende werkvormen, maar vooral vanuit interactie met elkaar, vind ik het eervol om voor langere of kortere tijd te aanschouwen hoe ieders muze vorm krijgt in deze nieuwe generatie.
Tot slot, naast het zijn van je eigen muze ben je automatisch iemands anders muze.
Want wat is nu meer inspirerend dan iemand bezig te zien die vanuit zijn/haar/hen authentieke kern vormgeeft en dit de wereld in brengt?
Debora Heijne
Meer weten of een keer koffie?
06-23438759
debora@debora24-7.nl