deel 2

Het proces en de samenwerking, weergegeven in een verslag met enerzijds ervaringen, met daarbij achterliggende gedachten en bronnen.

Kunst verbindt.

Social Health verbindt.

De verbinding bij de Sparkcenter vindt ook plaats door interdisciplinair en multi-level te werken in de praktijk vanuit verschillende kennisinstellingen aan opdrachten.

Verschillende mensen en verschillende culturen komen bij elkaar en moeten op diverse niveaus de verbinding aangaan en samenwerken. Dit vraagt in eerste plaats om zelfkennis en verbeeldingskracht. Deze competenties moeten mi ook aparte aandacht krijgen naast de professionele en algemene competenties die horen bij samenwerken op deze manier.

De kunsten zorgen voor ontwikkeling van verbeeldingskracht en een sterker besef van een ander perspectief. Kunst wordt ook steeds meer ingezet in het sociale domein om mensen te verbinden, duiden, maar kan ook troosten en de ogen openen. Het stimuleert ook het vermogen om iedere keer weer fris te kijken, ruimte te maken in wat er is, was en komt. Kortom vaardigheden en competenties die voor een hulpverlener van belang zijn en inzetbaar in situaties waar een hulpverlener veelal mee te maken krijgt.

Aandacht voor deze benadering in het onderwijs, is ook van belang om voor studenten inzichtelijk te maken wat en hoe dit is in te zetten voor jouw persoonlijke ontwikkeling. En op welke manier dit een (complexe) samenwerking succesvoller kan laten verlopen.

De verbindende werking van kunst wordt in het programma ‘De Ander ben Jezelf’ in eerste instantie ingezet om verbinding met jezelf aan te gaan en je uit te nodigen uit je ‘comfort zone’ te stappen. Als dit een gevoel oproept ‘wat is het nut hiervan’, is dat juist goed, omdat als je ergens het nut niet van ziet, je sneller buiten de voor jouw gebaande paden treedt. 

In dit programma komt aan bod:

  • De rol van de kunsten voor je persoonlijke ontwikkeling.
  • De rol van de kunsten in je beroeps-veld.
  • Het andere perspectief belicht vanuit een verschillende culturele contexten.
  • Oefenen met creatieve / kunstzinnige werkvormen om ook fysiek te beleven hoe je op een ander overkomt en andersom.
  • Wat jij vindt van een ander zegt alles over jou, de ander helpt jou dus om jezelf te leren kennen.
  • Stimuleren van een ondernemende houding: “Het zien en benutten van kansen en het kunnen en durven omzetten van ideeën in acties die leiden tot een nieuw product, dienst, project of activiteit die van waarde is voor anderen.”  (Bron: https://www.nro.nl/hoe-ziet-effectief-onderwijs-voor-breed-ondernemerschap-eruit/)

Wat kom ik doen?

  • Voeden met kunst, met name kunst die verbinding maakt met het sociale domein én actief beleven van kunstzinnige werkvormen. 
  • Wat doet dit voor je eigen creativiteit en persoonsvorming? Omdat kunst vrij is van regels en procedures gelden hier jouw wetten en is het de proeftuin om hierin te onderzoeken en te experimenteren wat die zijn en wat past. Dit kan per fase in je leven anders zijn, derhalve is het een doorlopend proces, belangrijk om je daarvan bewust te zijn/worden! Aanvulling van René Donders: *Zelfbepaling* ben ik iemand die me fijner in structuren voelt of juist meer in vloeibaarheid. Eigen structuren ontwikkelen of eigen vloeibaarheid + het besef dat die ander het andere wellicht fijner vindt dan wat jij fijner vindt en dat dat naast elkaar moet mogen bestaan voor het beste resultaat en de beste ‘ontmoeting in het anders zijn’
  • Hoe zet je dit in als professional: kunstzinnige interventies én van belang bij de ontwikkeling van je persoonlijke en professionele competenties, gekoppeld zoals die zijn beschreven in de methode van ‘De Beschermjassen’ van Kitlyn Tjin A Djie (https://www.beschermjassen.nl) Aan de hand van deze methodiek kan heel concreet een koppeling worden gemaakt met de kunsten en het sociale domein. Vier van de vijf competenties die worden beschreven gaan over je eigen ontwikkeling.
  • Waarom is dit belangrijk: Verbinden met jezelf en anderen (ook hét andere in je leven) kan alleen oprecht als je bewust en bereid bent andere perspectieven te zien en hiervan te leren. Creativiteit = bereidheid verschillende kanten te belichten van een situatie. En de bereidheid om verschillende sporen uit te proberen en te bewandelen.
  • Dit is noodzakelijk in een pluriforme samenleving. Deze samenleving is van enorme waarde om te leren kennen, zodat je jezelf met de kennis en het anders-zijn van je omgeving kan verrijken. Of zoals Hannah Arendt zegt:

Pluraliteit impliceert: perspectief kunnen nemen, zich de denkwijze van anderen eigen kunnen maken zonder deze persé over te nemen of je daarmee te identificeren, zodat in totaliteit een beter zicht ontstaat op onze samenleving en de problemen die zich daarin afspelen. Arendt spreekt in dit verband beeldend van ‘go visiting’: bij anderen op bezoek gaan om te horen wat zij ervan vinden, wat hun perspectief op een vraag of een probleem is. Op opvoeding en onderwijs werken zo veel factoren in, het is een dusdanig complex proces dat het aan te bevelen is dat pedagogen veel van dit soort bezoeken afleggen (tegenbezoeken zijn uiteraard welkom). (Bron:https://nivoz.nl/nl/opvoeding-en-onderwijs-aan-de-hand-van-korczak-dewey-en-arendt. Auteur Joop Berding).

Met vier personen een weg vinden door het labyrint door allemaal een touwtje vast te houden en gezamenlijk de weg tekenen. Het labyrint als metafoor voor interdisciplinair samenwerken. Hoe zit dat in de praktijk? En wat is de positie van de cliënt hierin, hoe verhoud het multi-disciplinaire team zich tot hem/haar?

Hoe geef je dit vorm?

In het artikel ‘We moeten de wanden tussen de school en de buitenwereld meer opheffen’ van Anna Deems (Volkskrant van 29 november 2019) stelt hoogleraar informatiemanagement Rick Maes, dat we af moeten van de schema-structuur:

‘We denken erg in schema’s: het ­onderwijs denkt in aparte studies, bedrijven in aparte ­afdelingen en de ­regering in aparte ­ministeries met een aparte verantwoordelijkheid. Dat soort opsplitsingen van de wereld zijn desastreus, problemen spelen zich altijd af op raakvlakken daartussen. We moeten dan ook, zowel in onderwijs als meer in het algemeen, af van die focus op eenzijdige kennisoverdracht. In plaats daarvan moeten we meer richting ­participatie, samen leren door samen te werken. Bij beroepsonderwijs doen we vooral, bij hoger ­onderwijs denken we en bij kunstonderwijs voelen we. Maar waarom is er bijvoorbeeld nauwelijks kunstzinnigheid in het wetenschappelijk onderwijs? ­Zoals dichter en psychiater Rutger Kopland zei: poëzie en wetenschap houden zich beide bezig met het zoeken naar het onbekende.

De Sparkcenters van de Han staan middenin de samenleving en hier wordt inter-disciplinair en multi-level opgeleid. Studenten van de Radboud universiteit, ArtEZ en andere opleidingen werken hier samen aan opdrachten die direct gelinkt zijn aan de praktijk waar deze centra zich in bevinden. 

De ideale plek om kunst- en creatieve werkvormen in te zetten en om het ‘Go Visisting’ principe van Arendt vorm te geven. 

Opdracht zou kunnen zijn:

Studenten maken portretten van bewoners van de wijk, de professionals en elkaar. Waar verschillen we van elkaar, waar liggen overeenkomsten en hoe kunnen we deze portretten vormgeven? Narratief onderzoek, een vorm van onderzoek dat veel wordt ingezet bij de Sparkcenters om de studenten kennis te laten maken met de wijk waar zij stagelopen.

Om de studenten hierin te begeleiden en te inspireren worden workshops aangeboden vanuit verschillende disciplines. In deze workshops worden aspecten van creativiteit beleefd vanuit verschillende zintuigen, zodat het hele lichaam wordt aangesproken in het leerproces. Nogmaals deze workshops hebben een tweeledig doel: eigen creativiteit ontwikkelen en inspiratie voor vertaling eigen beroepspraktijk.

Een opzet/programma:

  • Eerste bijeenkomst: Introductie-les ‘De overeenkomsten tussen kunstenaars en hulpverleners’. Aan de hand van voorbeelden vanuit een werelds perspectief. Opdracht: Nav de kunstenaar Ai Wei Wei en zijn werk ‘Study of Perspective’. Vragen aan de studenten: Waar maak jij je druk om of wat trek jij je aan? Wat zegt dit over jou? Heeft dit invloed gehad op je studiekeuze? Hoe kan je hier iets van maken. 
  • Workshop 1: ‘Kunst van kwetsbaar opstellen en de ruimte die dan ontstaat voor nieuwe inzichten’. Met twee dans- en bewegingswerkvormen krijgen de studenten de mogelijkheid om dit aspect van creativiteit te ervaren en vorm te geven.
  • Workshop 2: ‘Ik ben zo iemand die’. In deze schrijf- en performworkshop beleven studenten hoe jouw eigen kenmerken in relatie met de ander een nieuwe betekenis kunnen krijgen.
  • Workshop 3: ‘Slow-looking’ en de Contemplatieve dialoog. Wat zie je als je echt kijkt en wat zegt dit over jou? 
  • Workshop 4: ‘Who’s coming to dinner?’ Patricia Kaersenhout nav dit kunstwerk: Maak je eigen tafel, wie is in jouw leven bepalend geweest voor keuzes die je maakt/hebt gemaakt? En wat zou jij ter tafel willen brengen/ wat wil je met hen bespreken.
  • Workshops 5: narratief en auto-etnografisch onderzoek. 
  • Multimedia inzetten vanuit wat studenten als passie voelen en in de ontmoeting het best bij bewoners/geportreteerden past. (Buiten de comfortzone gaan in technieken door de student in deze situatie geeft veel extra Bildungsmogelijkheden) aanvulling van René Donders.

De workshops komen tot stand en worden gegeven met input van de wijkdocenten Presikhaaf, Spijkerkwartier, de Liemers en de betrokken Radbouddocent. 

Ik zie bij de workshops ook ruimte voor een lezing/ervaringsverhaal/performance om erin te komen om de geest wakker te maken voor vervolgens die geweldige workshops. Dag inrichten met meer passieve en actieve elementen en niet het reflectieve café vergeten. Naborrel waar de inzichten ruw vers naar boven komen en later meer kunnen landen. (aanvulling René Donders)

Goede balans in zelfstandig werk en (mini)colleges, waarin vanuit verschillende perspectieven het belang van persoonlijke ontwikkeling wordt belicht: belang als professional, voor betere samenwerking. Naast vakinhoudelijke competenties en ontwikkeling en de koppeling: model ‘T-shaped Professional’. Mini-colleges ook van belang voor groepsvorming en de verschillende perspectieven.

Voorbeeld Presikhaaf: mini-colleges van professionals uit de wijk én pitches van de studenten zelf over hun beroepsgroep. Bevordert samenwerking op 2 niveaus:

  • Professioneel  

In de pitches komt heel concreet aan bod hoe de verschillende beroepsgroepen elkaar aanvullen en versterken. Je laat zien hoe je de professionals in de wijk kan benaderen en hen kan betrekken bij het leerproces. Ondernemende vaardigheden.

  • Persoonlijk

De pitches roepen ook persoonlijke vragen op bij de andere studenten die meer inzicht geven in ieders motivatie om de studie te volgen. Je hoort en ziet andere dingen van elkaar en kan elkaar op persoonlijk niveau feedback geven. De pitches geven ook inzichten aan de toehoorders over henzelf, waarom zij bijvoorbeeld hun studie gekozen hebben. Het brengt een verbinding met jezelf teweeg, die belangrijk is om met de ander in goede verbinding te komen.

In de pitches en mini-colleges komt ook duidelijk naar voren dat in het werkveld meerdere belanghebbenden zijn en zo dus ook meer perspectieven dan alleen die van jou. Grote noodzaak om daarom creatief te kunnen nadenken en handelen en hoe doe je dat?

  • Verbinden (hoe doe je dat?) door:
  • Vragen te stellen
  • Verplaatsen in
  • Besef van meerdere perspectieven en bewust zijn van je eigen vooroordelen
  • Helpt bij samenwerken.

Eerste semester geëvalueerd met twee groepen:

Spijkerkwartier en Presikhaaf.

Vanuit de vraag:

‘Whose your audience?’

uit ‘Education for Socially Engaged Art’ van Pablo Helguera

Deze vraag is niet alleen voor een performer/kunstenaar van belang, maar ook voor ieder die wel eens presentatie geeft en met anderen te maken heeft. Dat is dus iedereen. Vanuit deze constatering ga ik het tweede semester verder meedenken en -kijken hoe dit besef bij de studenten van de faculteit Gedrag, Gezondheid en Maatschappij kan worden wakker gemaakt en hoe zij hiernaar kunnen handelen. Met als doel bij de presentatie van de opdrachten tot aansprekendere en boeiendere en vooral persoonlijkere presentaties te komen.

Om kunst- creatieve lessen/activiteiten in te zetten in het belang van persoonlijke ontwikkeling van de studenten gaan de betrokken wijkdocenten bij deze Sparkcentra en ik nog meer lessen samen geven. Zo kunnen we steeds vanuit onze eigen achtergrond waar nodig een accent leggen en een verband maken tussen het belang van het parallel verloop van je de professionele en persoonlijke ontwikkeling van de student. 

Als model gebruiken we hiervoor de ‘T-Shaped Professionel’.  

Naar aanleiding van de samenwerking met de wijkdocenten hebben we dit model verder uitgewerkt.

In de evaluatie komen de wijkdocenten, die respectievelijk een achtergrond in psychologie, ergotherapie, verpleegkunde en social work hebben, merken we steeds meer hoezeer creativiteit van belang is in deze werkvelden. Omdat je een goede hulpverlener eerst zichzelf goed moet kennen, voor deze echt van waarde kan zijn om een ander te helpen.

 We willen in het tweede semester nog meer de koppeling gaan maken hoe je je persoonlijkheid ontwikkelt aan de hand van creativiteit en hoe je deze eigen persoon een plek kan geven in je werkveld.

  1. Reflectie op eigen samenwerking en hoe de achtergronden en expertises van de docenten kunnen worden ingezet tbv de begeleiding van de studenten.
  2. Belang van gemeenschappelijke momenten waarin eerstgenoemde punt tot uiting kan komen. De workshops die ik geef worden aangevuld met accenten vanuit de achtergronden van de andere twee betrokken docenten. Presikhaaf zijn de vakgebieden psychologie en ergotherapie in Spijkerkwartier is dit verpleegkunde en social work.
  3. Nadrukkelijk studenten betrekken in werkzame factoren van samenwerken.
  4. Creativiteit als smeermiddel en verbindende factor en inzicht waar en hoe de creativiteit in de vakgebieden zit
  5. Creativiteit als middel voor persoonlijke ontwikkeling
  6. Creativiteit inzetten in je vakgebied, hoe neem je jezelf mee en je persoonlijke kwaliteiten in jou als professional.
  7. Terug laten komen in de presentaties van de studenten.
  8. Practice what you preach en dit voorleven voor de studenten.
  9. Creatieve aspect van narratief onderzoek. (workshop samen met Timothy Stift, docent pedagogiek Radboud Universiteit)
  10.  Narratief onderzoek koppeling sensitief handelen en de rol van creativiteit om deze competentie te ontwikkelen.
  11.  Storytelling voor kinderen om thema’s aansprekender te maken (water en haar symbolen) 
  12.  Walhallab -> makerseducation, herkomst en onderliggende visie en koppeling 21 eeuwse vaardigheden. 
  13.  Afstudeeronderzoek bij Spijkerkwartier vanuit kunst: bijvoorbeeld de    helende werking van kunst, wordt besproken met het lectoraat.