Samenvatting

In dit blog de samenvatting van mijn onderzoek. Onderaan een pdf met een samenvatting van de samenvatting (ietsje meer dan 500 woorden)

In deze tekst zitten linkjes die verwijzen naar de verschillende andere blogs die ik heb geschreven, zodat er meer achtergrond en details te lezen zijn over mijn proces. Ik heb hier op mijn blog op chronologische wijze verslag van gedaan vanaf september 2019 tot nu. Ook is hier te lezen wie en wat daar allemaal een rol in hebben gehad. 

 ‘Alle kunsten leveren een bijdrage aan de grootste kunst van alle:

Levenskunst – de kunst het leven te leven’ Bertolt Brecht.

Dit besef en vermogen gun ik iedereen! 

Hoe kan ik hier, als het is maar in de aanzet, aan bijdragen?

Toen ik op 5 januari 2018 tijdens mijn diagnose borstkanker het advies kreeg van Rebecca Berry, oncologisch verpleegkundige van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, ‘gebruik je creativiteit’, had ik geen idee hoe lang deze zin van toepassing zou zijn, ook in de periode ná het hele medische traject. 

Creativiteit is altijd een vanzelfsprekendheid in mijn leven geweest. (‘Wij anti-autoritaire kinderen’). Vrij makkelijk richt ik mijn persoonlijke en werkende leven in, precies zoals ik dat wil en lopen deze levens bijna naadloos in elkaar over. Creativiteit is een breed begrip en het is jammer dat veel mensen het alleen koppelen aan kunstzinnige beroepen en daarom denken dat het een kwaliteit is dat niet op hen van toepassing is. Creativiteit is ook probleemoplossend vermogen, flexibiliteit, veerkracht, kunnen wisselen van perspectief en zoals ik tijdens het medische traject heel wezenlijk heb ondervonden: het vermogen je kwetsbaar op te stellen en je over te geven aan de situatie(s) die ongevraagd je leven kunnen binnen walsen. Dit vermogen stelde mij in staat op een hele nieuwe manier mijn creativiteit te beleven en in het verlengde daarvan het besef hoezeer het mijn kwaliteit van leven heeft beïnvloed. Het stelde mij in staat om letterlijk wat van het proces te maken, zodat ik bij mezelf kon blijven en daarvanuit in staat was een diepere verbinding met mijn omgeving aan te gaan. (‘Ik deel dus ik ben’) (‘Op gewijde grond’)

Dit gegeven en mijn wens om kunst een veel vanzelfsprekender onderdeel van onze samenleving te laten zijn, brachten mij ertoe om deze master te gaan volgen. Ik had behoefte aan nieuwe inzicht en andere ideeën om dit te kunnen vormgeven. (‘My Body My Place’)

Voor mijn artistieke onderzoek kon ik in eerste instantie terecht bij de ‘Blue Zone’ van het Radboudumc. Dit is een initiatief om patiënten rust, ontspanning en creativiteit te laten beleven tijden hun verblijf in het ziekenhuis. Elke dag wordt er tussen 14 en 16 uur een activiteit aangeboden. Op dinsdag is er het open atelier dat ik vanaf november 2019 elke week begeleid. De eerste weken heb ik meegelopen en geobserveerd wat er zoal mogelijk was binnen deze setting. Mijn oorspronkelijke idee, om met groepje patiënten een periode te gaan werken en zo te bekijken wat op de langere termijn de invloed van de creatieve activiteiten zijn op hun vermogen met hun medische traject om te gaan, bleek niet haalbaar. (PlanB) Elke week zijn er namelijk andere patiënten. 

Wat mij direct opviel was de rust en ontspanning die plaatsvond op het moment dat de deelnemers aan de activiteit begonnen. Vooral de verhalen die naar boven kwamen maakten diepe indruk op mij. 

Parallel aan dit proces leerde ik via een docent psychologie Nabela Zinad, van de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de methodiek ‘Beschermjassen’ kennen van Kitlyn Tjin a Djie. De term ‘Beschermjas’ is een metafoor voor wat je zelf in kan zetten als je verdrietig bent, waar je je in kan ‘verliezen’ en je daarna weer in staat stelt de werkelijkheid aan te kunnen. Ik realiseerde mij dat ik nog een enorme tas met stof had van mijn project Wereldvrouwen en dat stof ook door de beweeglijkheid goed bij mij passen om mee te werken. Zo kwam ik op het idee om elke keer als ik in het open atelier was aan de deelnemers te vragen: ‘Wat is jouw beschermjas en hoe zou je dat vormgeven op een stukje stof?’ (Het Patchwork, een veilige manier om ‘voelen’ te oefenen’)

Via Manu Keirse, rouwtherapeut, werd voor mij onderstreept hoe belangrijk het is dat iedereen in staat wordt gesteld zijn of haar verhaal te vertellen. Hij stelt dat men bij rouwverwerking vier taken heeft. Eén daarvan is: zorg dat de nieuwe situatie een wezenlijk onderdeel van je leven wordt, dit gebeurt alleen als je keer op keer je verhaal vertelt. Het patchwork is een manier om dit te ervaren. Ik kwam er in mijn onderzoek achter en vond verschillende bronnen over het stress-reducerende effect dat het met je handen werken heeft. Dit effect is het sterkst als je met stof werkt. (Het Patchwork, een veilige manier om ‘voelen’ te oefenen’)

Tijdens het werken aan het patchwork ‘Le Tapis DeBora’ gebeuren twee dingen:

Elke keer zijn er nieuwe mensen die nadenken over hun ‘beschermjas’ en hoe zij dit vormgeven én tijdens dit proces komen er allemaal verhalen en herinneringen naar boven. Aan tafel ontstaat hierdoor een hele bijzondere sfeer en verbinding met elkaar.

Deze ervaring die ik keer op keer beleef wil ik delen door het patchwork als het klaar is, op een tafel te leggen waar de toeschouwers ook bij kunnen aanschuiven. (Beschermjasjes). Het stelt hen in staat te kijken en te voelen en met anderen een dialoog aan te gaan. Bij het patchwork is een geluidsinstallatie die fragmenten laat horen van de gesprekken die tijdens het maakproces hebben plaatsgevonden. In het patchwork zijn ook lapjes die (nog) niet zijn ingevuld. Deze staan enerzijds symbool voor ieders persoonlijke ontwikkeling die nooit af is, je weet immers nooit wat je nog te wachten staat en hoe dit invloed kan hebben op je leven en hoe je je hiertoe verhoudt. Anderzijds is dit een uitnodiging aan iedereen die dat nog wil, om deel te nemen aan dit werk. Zo kan ik recht doen aan mijn behoefte iedereen te betrekken en de mogelijkheid nadat je verbinding met jezelf hebt gemaakt (‘wat is mijn beschermjas?’) de verbinding met anderen aan te gaan, als onderdeel van het patchwork. Bij de vijf competenties in de methodiek van de ‘Beschermjassen’ staat ook het belang van persoonlijke ontwikkeling centraal. Hierin wordt gesteld dat men pas goed anderen kan helpen, als je eerst kennis van jezelf hebt. Of zoals een deelnemer aan het patchwork het stelde (een gepensioneerde predikant) ‘Als je zelf niet in evenwicht bent, zal je altijd om de problemen van iemand anders heen blijven praten’.

Gaandeweg mijn onderzoek merkte ik ook, dat ondanks de vele onderzoeken die het helende effect van de kunsten aantonen, dat er in de praktijk ook nog veel schroom is om het actief in te zetten. De Blue Zone is een goede eerste stap, maar in de praktijk blijkt ook dat veel verpleegkundigen een drempel voelen om de activiteiten aan te bieden aan de patiënten. Er wordt toch vaak al voor de patiënten ingevuld dat ze er wel geen behoefte aan zullen hebben. Dit besef heeft mij ertoe gebracht om ook met studenten van de faculteit Gedrag Gezondheid en Maatschappij aan het patchwork te werken. Het lijkt mij een effectieve manier om de zorgverleners van de toekomst tijdens hun studie zelf te laten beleven, welke ontspanning er toetreedt als je met je handen bezig bent. Ik merk dat dit een goede manier is om bespreekbaar te maken wat de waarde is van creativiteit voor hun persoonlijke ontwikkeling en hoe zij dit kunnen vertalen naar hun beroepspraktijk.

Terug naar de spreekkamer van Rebecca Berry, nu zit ik hier om het over mijn artistieke onderzoek te hebben. Ze was onder de indruk van wat dit zinnetje allemaal teweeg had gebracht. Ik besprak met haar dat in mijn ideale wereld, iederéén bij een diagnose dit advies krijgt en niet alleen de mensen die al als creatief worden aangemerkt. Ik zou iedereen gunnen dat er actiever wordt meegekeken naar wat iemand zelf in kan zetten om een moeilijke periode zo goed mogelijk door te komen. Mijn onderzoek onderstreept het belang van persoonlijke aandacht tijdens een medisch traject. Deze persoonlijke aandacht moet ook ruimte maken om misschien het ongemakkelijke thema aan te snijden hoe men de eigen ‘beschermjas’ kan vormgeven en een plek kan geven tijdens de behandeling of een moeilijke periode. Ik merkte dat sommige mensen aangaven het best moeilijk vinden om hierover na te denken, dit was echter geen reden om dit niet te doen, en gaf juist vaak nieuwe inzichten.

Tot slot kan ik vermelden dat de grondlegger van de ‘Beschermjassen’ Kitlyn Tjin A Djie, mij complimenteerde met de creatieve benadering van haar methodiek en dat ik een afspraak met haar heb gemaakt!

Tik op het pdf-bestand voor de volledige weergave hiervan: